سایر راهبردهای موفقیت در مصاحبه دکتری

سایر راهبردهای موفقیت در مصاحبه دکتری

موفقیت در مصاحبه دکتری ، هر یک از افراد احتمالاً در دانشگاه های دیگر نیز برای انجام مصاحبه دعوت شده اند. گاهی در مورد دیگر انتخاب های شما برای دکتری نیز سوال می شود. یا پرسیده می شود که بین دانشگاه x و دانشگاه y کدامیک را ترجیح می دهید و به چه دلیل؟

در دانشگاهی که اولین انتخاب معرفی شده تان است تا حدی بر روی مسئله تأکید کنید و بحث را کمی کش دهید و نشان دهید که با مزایای آن دانشگاه آشنا هستید. در مورد انتخابهای دیگر توجیه کوچکی ارائه کنید و از آن رد شوید.
در جلسه مصاحبه به ندرت پیش می آید که از شما سوال درسی پرسیده شود. ولی بیشتر قدرت تحلیل و استنتاج شما را مورد بررسی قرار می دهند که آیا شما توانایی ارتباط برقرار کردن منطقی بین چند مولفه را دارید یا نه؟ با این حال یکی از کارهایی که تا زمان دعوت به مصاحبه ها می توانید انجام دهید مرور دروس اصلی رشته و گرایش انتخابی داوطلب است. اگر چند گرایش مختلف را انتخاب کرده اید و نمی دانید به کدام دعوت خواهید شد بهتر است دروس عمومی رشته خود را مرور کنید.
برای سوالات کلیشه ای احتمالی (که خودتان می توانید حدس بزنید) پاسخ های سریع، صریح و قاطع داشته باشید. سوال و جوابها را از قبل بدانید. باید آماده باشید تا با پرسشهای غافلگیر کننده یا مخالفتهای احتمالی مقابله کنید. این نکته مرکز همه اعمالی است که باید انجام دهید. به آنچه در پیش رو دارید فکر کنید و پاسخ سوالاتی را که احتمال می دهید از شما بپرسند آماده کنید. در پاسخ ها نباید مِن و مِن کنید.

راستگویی را به نقطه قوت خود تبدیل سازید. در صورتی که سوالی از شما پرسیده شود که جواب آن را نمی دانید، صادقانه بگویید که در حال حاضر حضور ذهن ندارم یا بگویید نمی دانم، ندارم، نمی خواهم، نخواندم و … رستگاری در صداقت است. به خاطر داشته باشید که اساتید در صورت شنیدن دروغ و یا اغراق، ذهنیت منفی پیدا می کنند.
ببینید و عمل کنید. مصاحبه گر خود را با دقت تماشا کنید. سعی کنید به طور نامحسوس اعمال او را تقلید کنید. (از قبیل نوع پا روی پا قرار دادن، گرفتن فنجان، خوردن یا نخوردن قند و) اگر موفق شوید او به طور ناخودآگاه با شما احساس شباهت و نزدیکی خواهد کرد. هرچه در این کار موفق تر باشید، احساسات مثبت او را بیشتر جلب خواهید کرد. همه از کسانی که شباهتهایی با خودشان دارند خوششان می آید.
از لباسهای مناسبی برای شرکت در مصاحبه دکتری استفاده نمایید؛ لباسهای رسمی و اتوکشیده (ترجیحا کت و شلوار رسمی که سن شما را کمی بزرگتر جلوه دهد) و کفش واکس زده، و با روی و مویی به اندازه، آراسته در محل حاضر شوید. از بردن کیف کولی به جلسه به شدت بپرهیزید. از آرایش موهای جیگولی به شدت بپرهیزید. عطر زیاد استفاده نکنید چراکه شاید منزجر کننده باشد. سعی کنید لوازم زیادی در دست نداشته باشید. سلام و احوال پرسی با یک کت روی دست، کیف و چتر بسیار سخت خواهد بود. طی مصاحبه به ساعت خود نگاه نکنید.
هرگز هنگام ورود به اتاق مصاحبه در حال مرتب کردن ظاهر، بالا کشیدن شلوار و صاف کردن لباستان نباشید. این کارها را باید قبل از ورود انجام داده باشید. هنگام سلام در چشمان طرف مقابل نگاه کنید و در صورت دست دادن (اگر در تشریفات دست دادن وجود دارد) با حرارت و قوت، محکم و با اعتماد به نفس دست دهید.
اگر جواب سوالی را نمی دانستید اعتماد به نفس خود را از دست ندهید. گاهی اوقات خود سوال کنندگان هم جواب آن را نمی دانند. مهم اعتماد به نفس شما در برخورد با سوالات دشوار است.
آمادگی سوالات عجیب را داشته باشید و نگران نشوید. اساتید گاهی حس سیزده به دری می کنند و مثلاً می پرسند: چرا آمدی این رشته؟ چرا آمدی اینجا؟ به نظرت سنت زیادی کم/ زیاد نیست و…آرامش تان را حفظ کنید و با لبخندی متین، متناسب با استاد جواب ندهید/ بدهید.
اگر استرسی هستید و نمی توانید خونسردی خود را حفظ کنید باید به کسانی زنگ بزنید که وجودشان و صحبت کردنشان برای شما آرامش بخش است (دایی، خاله، مادر، پدر، برادر، دوست قدیمی و…)
گاهی اوقات پیش می آید که نفرات قبلی کارشان طول می کشد، بنابراین زمان مصاحبه شما به تاخیر می انجامد این باعث می شود که شما عصبی شوید، برای جلوگیری از این مشکل همراه خود کتاب های کوچک که جملات کوتاه دارد با داستان های کوتاه بامزه دارد همراه ببرید.
نسبت به سوالاتی که از شما می شود حالت تدافعی به خود نگرفته و ناراحت و دلخور نشوید. در برابر مواردی که فکر می کنید شما را در منگنه قرار داده اند از قبل به راه های فرار فکر کنید. از صحبت ها و سوالات نامعقول عصبانی نشوید!
از تکنیک “و اما افغانستان” استفاده کنید. یعنی از اطلاعات خود به شکل بهینه استفاده کنید. مواردی را که از شما می پرسند به طرز ماهرانه (و نه ناشیانه ای) به مواردی که می دانید ربط دهید. فرض کنید سؤالی پرسیده شود که شما جز مختصری از آن نمیدانید. بر همین مطلب تمرکز کنید. شروع کنید به توضیح آن به عنوان یک مقدمه و سعی کنید ارتباطهای ممکن را جستجو کنید. به تدریج مطالب به یادتان می آید و تازه گاهی ابداعاتی هم در همان لحظه می کنید!

می توانید قبل از انجام مصاحبه با مراجعه به دانشگاه ها و صحبت با بعضی اساتید نظر آنها را در مورد خود جویا شوید. در مورد انتخاب اساتید بیشتر به توانایی آنها توجه کنید، حتی اگر فکر می کنید استادی در یک دانشگاه که از نظر رتبه بندی علمی پایین تر از دانشگاه دیگری است، بیشتر می تواند به شما کمک کند و در طول تحصیل همراه شما باشد حتماً او را انتخاب کنید.
اگر وارد جلسه شدید و با سوالات انگلیسی مواجه شدید مضطرب نشوید. اساتید بعدی سوالات فارسی خواهند پرسید. همچنین ممکن است متنی به شما بدهند و از شما بخواهند که آن را معنا کنید. مکالمه انگلیسی و یا تقاضا برای ترجمه یک متن از یک مصاحبه دکتری انفکاک پذیر نیست، باید برای مکالمه چند دقیقه ای آماده باشید. مهم ترین موضوع برای مصاحبه موضوع پایان نامه است که به انگلیسی توضیح دهید.
تا دقیقه نود بازی کنید. این که شما یک قسمت مصاحبه را بد گذرانده اید نباید باعث شود ناامید شوید. چه بسا رقبای شما همین قدر هم بلد نباشند. عجله نکنید. قبل از جواب به سوالات فکر کنید. اما اشتباهتان را نیز بپذیرید. بی خودی بر خطایتان اصرار نکنید.
اگر دانشجوی ترم آخر کارشناسی ارشد هستید و از زمانبندی شما برای دفاع پرسیدند، اکیداً از بیان اینکه من درس داشتم و نرسیدم و… خودداری کنید و بگویید خودتان را می رسانید ان شاء الله. چون اگر قبول بشوید هم واقعا خود را خواهید رساند. اگرمقاله ای هم ندارید تلاش کنید در زمان باقی مانده پایان نامه خود را به جایی برسانید. همراه داشتن پرینت نهایی کارتان هم تا حدی کمک تان خواهد کرد.
برخی اساتید تا وقتی لفظی که در ذهن شان است گفته نشود، پاسخ را نمی پذیرند. سعی کنید طور دیگری جوابتان را تکرار کنید شاید موفق شوید!
کاری کنید که اساتید احساس نمایند شما رشته و دانشگاه را با علاقه و حساب و کتاب انتخاب کرده اید. جدای از محتوای پاسخ های شما به سوالات، نحوه پاسخ گویی مهم است. با اعتماد به نفس، مسلط، علاقه مند، گرم و قوی، و کمی با صدای بلند پاسخ دهید.
اگر مهارت های زبان و کامپیوتر را دارید و فرصتی پیش آمد، روی مهارت هایتان مانور دهید. یا اگر تجارب عملی ارزشمندی دارید بیان نمایید.
محترم باشید. این ربطی به جلسه مصاحبه ندارد. به طورکلی هیچ کس از تفاخر، آنهم از سوی دانشجو خوشش نمی آید و حق هم دارد. لکن فرق مصاحبه با سایر اوقات اینست که استاد تحقیر شده می تواند شما را رد کند، چون هنوز جنبه ارتقا ندارید.
سوالات مطرح شده برای شناخت بیشتر هم از نظر علمی و هم شخصیتی است، گاهی مصاحبه شونده را در شرایط سخت قرار می دهند تا عکس العمل وی را ببینند، نباید زود ناامید و یا عصبانی شد. مثلاً اگر به شما گفتند اینا چیه میگی؟؟ نه! فلان و فلان، زیاد جبهه نگیرید. اینها امتحانی برای میزان انطباق شما با چالش ها و حرف های مخالف است.
در مصاحبه دکتری فرض بر این است که شرکت کننده، قرار است استاد دانشگاه شود، در نتیجه سوالاتی پیرامون انگیزه فرد از ادامه تحصیل مطرح می شود، باید دقت کرد افراد تاجر مسلک از نظر دانشگاه مطلوب به نظر نمی رسند. شما باید به نوعی اثبات کنید که روحیه معلمی (برای استاد شدن و تدریس در دانشگاهها)، روحیه محققی (برای انجام تحقیقاتی در حد تز دکتری) دارید. بنابراین در این رابطه امواج فکری خود را به اساتید منتقل نمایید. مثلاً نوشتن مقالات، شرکت در کنفرانس ها، طرح ها و حلقه های پژوهشی و سایر موارد.

سوالاتی پیرامون تحقیقات و مقالات فرد مطرح خواهد شد، تا هم اطمینان حاصل شود خود فرد در نگارش اثر سهم بسزایی داشته است و هم روشن شود نحوه پاسخگویی فرد به مطالب علمی چگونه است. سرانجام اینکه انتظار می رود فردی که برای دکتری اقدام می کند، سیر مطالعاتی روشنی داشته باشد، پس کمی در مورد موضوع پایان نامه دکتری خود نیز فکر کرده و آماده باشید.
۱- از اطلاعات خود بهینه استفاده کنید. مواردی را که از شما می پرسند به طرز ماهرانه (ونه ناشیانه ای) به مواردی که می دانید ربط دهید. فرض کنید از شما سؤالی پرسیده شود که شما جز مختصری از آن نمی دانید. بر همین مطلب تمرکز کنید. شروع کنید به توضیح آن به عنوان یک مقدمه و سعی کنید ارتباطهای ممکن را جستجو کنید. به تدریج مطالب به یادتان می آید و تازه گاهی ابداعاتی هم در همان لحظه می کنید!

۲- اگر مهارت های زبان و کامپیوتر را دارید و فرصتی پیش آمد، روی مهارت هایتان مانور دهید.

۳- در جلسه بیشتر بر روی توانمندی های خود مانور دهید و سعی نکنید که نقاط ضعف خود را توجیه کنید. مهم این است که گروه مصاحبه گر درک کند شما توانمندی های خوبی دارید و همه می دانند که هیچ کس جامع و بدون ضعف نیست. در صورت بروز یکی از نقاط ضعف، خیلی راحت و با اعتماد به نفس به مصاحبه کننده توضیح دهید که چطور سعی در برطرف کردن این نقطه ضعف دارید. زیرا برای اینکه انتخاب شوید لازم نیست در همه موارد مذکور قوی باشید. معمولاً انتخاب کنندگان دچار خطای کلیشه ای خواهند شد. اگر فرض کنیم که ده فاکتور تصمیم گیری وجود دارد کافی است شما در سه فاکتور قدرتمند ظاهر شوید: مثلاً فاکتور زبان، علاقه و مقاله.
۴- شما باید به نوعی اثبات کنید که روحیه معلمی (برای استاد شدن و تدریس در دانشگاهها)، روحیه محققی (برای انجام تحقیقاتی در حد تز دکتری) دارید. بنابراین در این رابطه امواج فکری خود را به اساتید منتقل نمایید.
مثلاً نوشتن مقالات، شرکت در کنفرانس ها، طرح ها و حلقه های پژوهشی و سایر موارد.

۵- راستگویی را به نقطه قوت خود تبدیل سازید. در صورتی که سوالی از شما پرسیده شود که جواب آن را نمی دانید، صادقانه بگویید که در حال حاضر حضور ذهن ندارم. به خاطر داشته باشید که اساتید در صورت شنیدن دروغ و یا اغراق، ذهنیت منفی پیدا می کنند.

۶- نسبت به سوالاتی که از شما می شود حالت تدافعی به خود نگرفته و ناراحت و دلخور نشوید. در برابر مواردی که فکر می کنید شما را در منگنه قرار داده اند از قبل به راه های فرار فکر کنید. از صحبت ها و سوالات نامعقول عصبانی نشوید!

۷- اگر جواب سوالی را نمی دانستید اعتماد به نفس خود را از دست ندهید. گاهی اوقات خود سوال کنندگان جواب آن ها را نمی دانند. مهم اعتماد به نفس شما در برخورد با سوالات دشوار است.

۸- آمادگی سوالات عجیب را داشته باشید و نگران نشوید. اساتید گاهی حس سیزده به دری می کنند و مثلاً می پرسند: چرا آمدی این رشته؟ چرا آمدی اینجا؟ به نظرت سنت زیادی کم/زیاد نیست و…آرامشتان را حفظ کنید و بالبخندی متین، متناسب با استاد جواب ندهید/بدهید.

۹- گاهی اوقات پیش می آید که نفرات قبلی کارشان طول می کشد، بنابراین زمان مصاحبه شما به تاخیر می انجامد این باعث می شود که شما عصبی شوید، برای جلوگیری از این مشکل همراه خود کتاب های کوچک که جملات کوتاه دارد با داستان های کوتاه بامزه دارد همراه ببرید.

۱۰- اشتباهتان را بپذیرید. بی خودی بر خطایتان اصرار نکنید.

۱۱- محترم باشید. این ربطی به جلسه مصاحبه ندارد. به طورکلی هیچ کس از تفاخر، آنهم از سوی دانشجو خوشش نمی آید و حق هم دارد. لکن فرق مصاحبه با سایر اوقات این است که استاد تحقیر شده می تواند شما را رد کند چون هنوز جنبه ارتقا ندارید.
۱۲- جدای از محتوای پاسخهای شما به سوالات، نحوه پاسخگویی مهم است. با اعتماد به نفس، مسلط، علاقه مند، گرم و قوی، و کمی با صدای بلند پاسخ دهید.
۱۳- اگر تجارب عملی ارزشمندی دارید بیان نمایید.
۱۴- حداقل ۳۰ دقیقه قبل از ساعت شروع مصاحبه در محل حضور داشته باشید. خلوت کردن با خداوند قبل از مصاحبه بسیار آرامش بخش است.

برگرفته از کتاب تکنیک های انتخاب رشته دکتری و مصاحبه دکتری به روش سنجش امیرکبیر